تعریف سازۀ حقوقی

پیش از شروع بحث، باید تعریف نسبتاً جامع و مانع از «سازۀ حقوقی» ارائه گردد؛ تا مخاطب به محض شنیدن و یا دیدن عبارت مذکور، «تصویر ذهنیِ » صحیح و دقیقی از آن را، در ذهن مجسّم نماید، به نحوی‌که آن تصویر، با واقعیت عینیِ (بیرون از ذهن) عبارت مذکور، مطابقت تمام و کمال داشته باشد.
«سازه» در لغت، برگرفته از لفظ «ساز» است که، در معنای ساختگی کارها، سامان، ساخت؛ استعداد، تمیز؛ بنه، توشه؛ آلت، وسیله؛ مایحتاج، وسایل زندگی؛ آلت موسیقی که زنند یا نوازند ، به کار رفته است. غالباً افراد لفظ سازه را، در امور مهندسی، مورد استفاده قرار می‌دهند؛ چنانکه در عرف عامِّ مهندسی، ساختار هندسی و در عرف خاصِّ مهندسی راه و ساختمان (عمران – عمران) ، در معنای بنای سرگشاده و غیرمسکونی یا، اسکلت ساختمان می‌باشد. در واقع، هر ساختار معماری یا مهندسی ثابت ]دائم/موقّت[ که، مجزّا از دیگر ساختارها، قابل تشخیص باشد را، یک سازه یا ابنیۀ فنّی می‌گویند. سازه، بخشی از حجم است که، بارهای وارده را تحمل و به محیط اطراف منتقل می‌سازد.
عبارت مورد اختیار ما، در این بحث، ترکیبی اضافی است، نه وصفی؛ چه در این ترکیب، «سازه»، مضاف و «حقوقی»، مضافٌ‌الیه است. در واقع بناها و ساختمان‌های انتزاعی و قراردادی شکل‌گرفته در حقوق موضوعه، اعمِّ از نهادها، بنیادها، وزارت‌خانه‌ها، سازمان‌ها، موسّسات، شرکت‌ها، اتحادیه‌ها، سندیکاها، بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری، انجمن‌ها و گروه‌های مردم‌نهاد و … که، از نظر حقوقی، دارای صورت مشخّص و مبیِّن ماهیت ویژه‌ای هستند، «سازه‌های حقوقی»، نام گرفته‌اند. چه اینکه، ساختار و ساختمان این سازه‌ها، دست پروردۀ «حقوق موضوعه» است و بارهای وارد بر آنها، تعهدات و تکالیفِ مستقر بر ذمّۀ ایشان است. شایان ذکر است، هر سازۀ حقوقی، علی‌الاصول، دارای یک شخصیت حقوقی مستقل می‌باشد؛ ولی نمی‌توان، عبارت شخصیت حقوقی را، معادل سازۀ حقوقی دانست. چرا که، هر سازۀ حقوقی، قاعدتاً دارای شخصیت حقوقی مستقل است، لیکن هر ماهیّتی با شخصیت حقوقی مستقل، لزوماً سازۀ حقوقی نیست. به طور مثال، ترکۀ میّت، دارای شخصیت حقوقی مستقل است، لیکن سازۀ حقوقی محسوب نمی‌گردد.
با توضیحات فوق، همچنین مدّنظر قرار دادن ترجمه، به مفهومِ «انتقال پیام از زبان مبدأ در قالب نزدیک‌ترین معادل طبیعی آن به زبان مقصد» ، عبارت «Legal Entity» را، برای معادل‌سازی با «سازۀ حقوقی» به ذهن متبادر می‌نماید، نه عبارت «Legal Structure» را؛ چه عبارت اخیر، معادل «ساختار حقوقی» و ناظر به تعریف حقوقی شما از کسب و کارتان می‌باشد؛ اینکه، شما علاقه‌مند به انجام فعالیت در قالب تعریفِ (ایجاد) شرکت تجاری، موسسه غیرتجاری، و یا مشارکت مدنی، نمایندگی، عاملیّت و … باشید ، ساختار حقوقی کسب و کار شما را، مشخص می‌نماید. در واقع ساختار حقوقی کسب و کار، لزوماً مستلزم ایجاد یک سازۀ حقوقی نیست، هرچند در اغلب اوقات، با ایجاد یک سازۀ حقوقی تعریف می‌شود.
بنابراین، عرف عام، یک شرکت، یا سازمان که، واجد حقوق و تکالیفی است؛ به طور مثال، حقوقی به منظور انعقاد قراردادها و قبول مسئولیتی برای پرداخت دیون دارد را، در مفهوم سازۀ حقوقی شناسایی می‌نماید. و عرف خاص نیز، سازۀ حقوقی را، «یک موجودیت مستقل و متفاوت از شخص حقیقی می‌داند که، می‌تواند به اعمال حقوقی دست یازد، تعقیب دعوی نماید و یا تحت تعقیب قرار گیرد و تصمیم‌گیری‌هایی توسط نمایندگان خود اتخاذ نماید؛ و یک مثال برجستۀ آن را، بنگاه (شرکت) معرّفی می‌کند.»

منبع مقاله : حمید حسین زاده